Judith Herrin
Rawenna: stolica imperium, tygiel Europy
Poznań, Dom Wydawniczy Rebis, 2022

Mam nadzieję, że Rawenna wielu osobom kojarzy się z przepięknymi mozaikami. Mozaika jest podstawową techniką wczesnochrześcijańskiej sztuki a więc i w Rawennie, jak pisze autorka, funkcja mozaiki nie sprowadzała się do czystej estetyki. Jednak tam zamiast mozaikowych posadzek, które zdobiły każdą większą willę rzymskiego świata okresu późnego antyku, centrum uwagi skupiło się na apsydach i ścianach kościołów. Kolejną wielką zmianą było zastąpienie białego tła mozaiki lśniącym złotem, które w niepowtarzalny sposób odbijało światło a w chrześcijaństwie oznaczało boski splendor, atmosferę Nieba.

Świetność Rawenny to czas od 402 do 751 r. a więc formalnie okres „późnego antyku”. Jednak w tamtym czasie tyle się zdarzyło, że można to nazwać początkiem nowej ery tj. średniowiecza. Średniowiecze bynajmniej to wcale nie „wieki ciemne” ale rozwój np. prawodawstwa (kodyfikacja prawa kanonicznego) czy  sformułowanie stosowanej do dziś rachuby czasu. W Rawennie na jednej z mozaik odkryto taką inskrypcję: „Ustąp dawne imię, ustąp starości przed nowym”.¹ Autorka stwierdza, że już wówczas tamci anonimowi twórcy mieli świadomość, że powstaje coś nowego, oryginalnego.

Na słynnej VI-wiecznej mozaice w bazylice św. Apolinarego w Rawennie, magowie czyli Trzej Królowie, są przedstawieni w strojach perskich kapłanów w charakterystycznych czapkach frygijskich. Czy to zwykły przypadek, że w innym miejscu na świecie, w Bazylice Narodzenia Pańskiego w Betlejem, obecność trzech mędrców na mozaikach uratowała kościół przed zburzeniem przez agresorów perskich w 614 r.²?

Autorka książki pokazała najwspanialszy okres Rawenny, w którym Rawenna nie tylko wytworzyła jedno z najbardziej wyrafinowanych i zachwycających dzieł sztuki, ale uczestniczyła też w formowaniu się tego, co ostatecznie miało stać się „Zachodem”.

Zachęcam do zajrzenia do książki.

 

^1. Por. J. Herrin, Rawenna: stolica imperium, tygiel Europy, Poznań 2020, s. 34
^2. Por. G. Górny, Sekretna historia trzech magów, „Sieci” 2022, nr 51, s. 26